Niet langer de wc door­spoelen met drinkwater en zuinig zijn op grondwater-voorraden

Dat komt direct tot uitdrukking in de cijfers van het drinkwatergebruik in beide landen. Steeg dit gebruik de laatste vijf jaar in Nederland van 119 liter per persoon per dag tot 129 liter, in België daalde het in een vergelijkbare periode van ongeveer 120 liter tot 100 liter per persoon per dag. Ook het grondwatergebruik in de landbouw is de afgelopen jaren, sinds de droogte van 2018 sterk gestegen in Nederland, zegt Hendriks. ‘Prognoses van VEWIN en het Deltaprogramma Zoetwater laten zien dat als we het beleid niet actief wijzigen, de watervraag de komende decennia nog verder zal toenemen.

Toch ziet Dimmie Hendriks het bewustzijn in Nederland langzaam wat toenemen, al kan het nog heel wat beter. De burger is lastig te bereiken, ‘ook al is de droogte en waterschaarste sinds de vele droge jaren vanaf 2018 regelmatig in het nieuws’, zegt ze. En er zijn meer aanwijzingen voor een kentering. ‘Bij drinkwaterbedrijven is een aanpassing in de beprijzing van water tegenwoordig bespreekbaar. Er zijn ideeën voor meer regelgeving en een gestaffelde beprijzing’, aldus Hendriks. Bij zo’n staffel betaalt de gebruiker meer naarmate er meer water wordt geconsumeerd. Wie de hele nacht zijn gazon wil besproeien zou daar in de toekomst best eens een fors hogere rekening voor moeten betalen.

Ook wordt het waarschijnlijk niet langer vanzelfsprekend dat bedrijven en boeren een (eeuwigdurende) vergunning voor de onttrekking van grondwater zonder veel verplichtingen verkrijgen. Vermoedelijk komt bovendien de afschaffing van een niet te weigeren drinkwateraansluiting voor bedrijven stapje voor stapje dichterbij, zoals Vitens vorig jaar voor het eerst stelde. Vijf bedrijven die een aansluiting wensten, kregen eerst huiswerk mee voor waterbesparing en het benutten van andere bronnen dan drinkwater voor hun productieproces.

In stedelijk gebied zijn voor de hand liggende maatregelen in zwang zoals de vermindering van het verhard oppervlak en terugdringen van de verdichting van de bodem. Daardoor kan regenwater gemakkelijker in de bodem zijgen. Ook de afkoppeling van regenwater van het riool in nieuwbouwwijken en woning wordt steeds meer gemeengoed. ‘En in navolging van België eisen sommige gemeenten, zoals Tilburg, bij nieuwbouw al een verplichte opvang van regenwater’, aldus de onderzoeker.

Bij dergelijke infiltratie en vasthouden van water in de ondergrond moeten we ons wel bewust zijn van mogelijke negatieve effecten, zoals grondwaterverontreiniging. Wat dit laatste betreft is de leidraad dat zoveel mogelijk gebiedseigen water verreweg de voorkeur heeft boven gebiedsvreemd water, zoals rivierwater. En er is nog een tweede effect waarmee rekening gehouden moet worden. ‘Meer zoetwater bergen in zandgronden is goed voor de natuur, het aanvullen van grondwatervoorraden en kan in de kustgebieden zout grondwater wegdrukken, maar in de stad kan het leiden tot een toename van de wateroverlast.’ Met de in het rapport bijgeleverde kaartjes hopen de onderzoekers beleidsmakers de weg te wijzen waar gemakkelijk water kan worden vastgehouden en geïnfiltreerd. Hendriks: ‘Voor de gebieden waar het grondwater het meest kwetsbaar is voor verontreiniging omdat natuurlijke zuiverende werking van de ondergrond ontbreekt, moeten we zoveel mogelijk stoppen met emissies van verontreinigende stoffen. Dat kan in de toekomst leiden tot een wijziging in het landgebruik, dus een andere bestemming dan bijvoorbeeld intensieve landbouw, bedrijvigheid of drinkwaterwinning.’ Om grondwatervoorraden van een goede kwaliteit zeker te stellen voor toekomstige generaties, worden ook afspraken gemaakt door het Rijk en de provincies over zogenaamde Nationale Grondwaterreserves en Aanvullende Strategische (grondwater) Voorraden.