Kijk goed naar de bodem­structuur en grondwater­regiem

Maar de onderzoeker signaleert een aantal ontwikkelingen die maken dat dit grondwaterpeil in de stad meer gaat fluctueren. En daar zijn niet alle gebouwen en infrastructuur tegen bestand. Allereerst hebben we door ons waterpeilbeheer en het gewicht van constructies al tijden te maken met bodemdaling. ‘Daardoor gaat grondwater steeds meer overlast geven’, zegt Hoogvliet. Voorts zorgt klimaatverandering via langdurige droogte en piekbuien in de zomer en een grotere hoeveelheid neerslag in de winter, voor lagere en hogere grondwaterstanden dan we gewend zijn. Daar komt bij dat de bodemopbouw in laag Nederland van nature nogal varieert en het in steden door ons toedoen helemaal een ratjetoe is. ‘We hebben meer of minder zand en puin opgebracht, gegraven, gedempt, hoogteverschillen geïntroduceerd en ondergronds gebouwd. Kelders en tunnels blokkeren grondwaterbewegingen, kanalen en sloten zuigen water weg, en grondwater verdwijnt naar lekke rioleringen’, aldus Hoogvliet.

Het komt voor dat de voorkant van een huis op stevig zand staat en de achterkant op klei. ‘Wanneer in tijden met weinig of geen neerslag die klei droog komt te staan, krimpt die in. Dat leidt tot verschillen in zettingen voor en achter het huis’, vertelt Hoogvliet. ‘Hetzelfde zie je bij wegen en leidingen’. Het gevolg? Scheuren in gebouwen, golvende wegen en gebroken leidingen ‘Het beheer en onderhoud van de gebouwde omgeving gaat daardoor steeds meer geld kosten’. Of er schade ontstaat en hoe groot die is, hangt sterk af van de gevoeligheid van een huis voor grondwaterpeil variaties. ’Dat verschilt van huis tot huis. En door de variatie van de bodem verschilt ook de mate waarin de grondwaterstand op en neer gaat.

Dit alles lijkt donkere schaduwen te werpen op de nieuwbouwoperatie waarvoor Nederland staat. Maar daarover is Marco Hoogvliet niet pessimistisch. ‘Er wordt bij de inrichting van nieuwbouwlocaties, en vooral óók op lastige plekken zoals de Zuidplaspolder en polder Rijnenburg, tot mijn vreugde steeds beter gelet op de (grond)water en bodemeigenschappen. De diepste, slapste delen worden bijvoorbeeld bestemd voor berging van regenwater. Wanneer je hier op een traditionele manier zou bouwen zal dit sneller leiden tot de bekende problemen en daarmee gepaard gaande kosten.’

In bestaand stedelijk gebied is het aanzienlijk complexer om wat aan de toename van de grondwatervariaties, en de effecten daarvan, te doen. De bebouwing staat er al en het is druk boven en onder de grond. Daardoor is er weinig ruimte over voor maatregelen waarmee de grondwaterstand kan worden beïnvloed. Bovendien is het door de grote verschillen in de ondergrond niet altijd zeker dat maatregelen het gewenste effect hebben. Er is zelfs kans op onbedoelde averechtse effecten. ‘Regenwater infiltreren om bij te dragen aan het voorkomen van wateroverlast is op zich een goed idee.