Een dam is strijdig met een estuarium
Arno Nolte - Expert integraal waterbeheer
Een integrale benadering ontbrak na de watersnoodramp van 1953. Zo’n aanpak begint met kijken naar de geschiedenis, zegt Arno Nolte, specialist integraal management zee- en kustsystemen. En wat blijkt dan? ‘Een paar honderd jaar geleden waren er veel meer eilanden in Zeeland dan nu. Ze werden af en toe overstroomd, dorpen verdronken, huizen spoelden weg en mensen verhuisden.’
Kijk je nog langer terug, dan was er duizend jaar geleden zelfs geen Westerschelde. ‘Wij denken in enkele generaties, maar Nederland, en zeker Zeeland, is een geschiedenis van land en zee, van winst en verlies over een hele lange periode.’
Het was in 1953 bekend dat de dijken zwak waren. Na de ramp hebben we met de Deltawerken de kustlijn verkort en versterkt. ‘Alle eilanden zijn met elkaar verbonden met dammen, een deel van het water is daardoor zoet geworden met grote kansen voor de landbouw. Pas in de jaren ‘70 kwam de zorg voor natuur en ecosystemen in beeld. Er traden toen ook voor het eerst milieuchemici en ecologen in dienst bij Rijkswaterstaat en het Waterloopkundig Laboratorium.’
Want na twintig tot veertig jaar na de start van de Deltawerken bleek de keerzijde van de harde afsluitingen. De waterkwaliteit ging achteruit, er trad zuurstofloosheid op met vissterfte, blauwalg. Rond 2000 raakte het ‘herstel van de estuariene dynamiek’ in zwang, maar dat blijft en blijkt lastig in een systeem met danmen, keringen en sluizen. ‘Een dam is geen estuarium. We moeten en zullen blijven vasthouden aan de wettelijke waterveiligheid dat we een storm weerstaan die bijvoorbeeld eens in de 4000 jaar voorkomt.’
‘Wij denken in enkele generaties, maar Nederland, en zeker Zeeland, is een geschiedenis van land en zee, van winst en verlies over een hele lange periode.’
Arno Nolte - Expert integraal waterbeheer
De specialist integraal watermanagement ziet grofweg twee lijnen voor zich. ‘We moeten afwegen tot hoe lang de Kaderrichtlijn water (over waterkwaliteit) en de Natura 2000 richtlijn (over natuur) houdbaar zijn. Als de zeespiegel stijgt en het klimaat steeds meer en vaker zijn extreme kanten laat zien, dan moeten we de wet- en regelgeving aanpassen en een manier vinden om de waterveiligheid in samenhang met de waterkwaliteit en de natuur te borgen.’ Aan de huidige richtlijnen die uitgaan van instandhouding kunnen we dan nooit of te nimmer voldoen.
De tweede lijn is serieus accepteren dat niet alles maakbaar is. ‘Je kan geen estuarium maken in afgedamde wateren. Een ecosysteem past zich altijd aan de omstandigheden aan en dat kan tientallen jaren doorgaan, zoals we in Zeeland geleerd hebben. We kunnen daarvan leren voor de toekomstige inrichting. Het vergt een substantiële verandering in onze manier van denken.’
Is de klimaatverandering de nieuwe Zeelandramp?
‘Nee, we kunnen de zuidwestelijke delta leefbaar en bewoonbaar houden. De zoetwatervoorziening en de droogte zijn, zeker in Zeeland, een veel urgenter klimaatprobleem. We zullen het zoetwatertekort per eiland moeten zien op te lossen, waarbij het de vraag is of dat kan zonder water van elders aan te voeren. En de genoemde opgaven voor waterkwaliteit en natuur spelen nu al. Oplossingen moeten we bekijken in het licht van het nu én van de lange termijn.’
All Sendai priority’s
