02
04
Trends en ontwikkelingen
Gevolgen voor de concepten
Een veranderend Nederland heeft gevolgen voor de toepasbaarheid en noodzaak van de oplossingsconcepten voor flexibele drinkwaterwinning. Met name verandering in klimaat en ruimtegebruik zijn hierbij van belang, en verandering in de drinkwatervraag.
Klimaatverandering
De zeespiegel stijgt, zomers worden droger, winters natter, riviertoevoeren nemen toe in de winter en af in de zomer. We krijgen meer te maken met extremen: langere droogtes, hetere periodes en extreme neerslag. Dit heeft invloed op alle archetypische winningen, maar vooral de oever-, oppervlaktewater en decentrale winningen. Ook de ondiepere grondwaterwinningen kunnen hier flink last van krijgen omdat de grondwaterstand nog verder daalt ten tijde van droogte in het voorjaar en de zomer, wanneer het verbruik juist hoog is. Er ontstaat meer kans op verzilting bij drinkwateronttrekkingen. De diepere grondwaterwinningen hebben hier vooralsnog het minste last van.
Veranderingen in het ruimtegebruik
Nederland staat voor een grote verbouwing. Een woningbouwopgave van 1 miljoen nieuwe woningen, herstel van natuur, een vitaal landelijk gebied en de energietransitie moeten allen een plek krijgen. Het beleid zal hier richting aan geven. Zo zal Water, bodem sturend vragen om meer afstemming van de ruimtelijke ordening met onze water- en bodemsystemen, en zal het NPLG aan de slag gaan met o.a. de stikstofproblematiek. Vast staat dat de ruimtelijke inrichting de komende decennia verandert.
Dit heeft gevolgen voor de drinkwaterwinning: zo zal de vraag toenemen afhankelijk van nieuwe woningbouwlocaties, kan door verdere verstedelijking kwaliteit van water onder druk komen te staan, of kunnen juist winlocaties worden geborgd door meer bescherming van ruimte en natuur.
Legenda
Geschikt
Afhankelijk
Minder geschikt
Zoet en zout: omgaan met zout en brak grondwater
Dit concept in de toekomst
Vooral op de lange termijn zijn de effecten van klimaatverandering sterk van toepassing op ‘zoet en zout’. Door de stijgende zeespiegelstijging zal verzilting via rivieren en ondergrond meer landinwaarts trekken, door langere periodes van droogte is er kans dat het zoet-zoutgrensvlak stijgt. Echter gaat dit proces van verzilting van het diepere grondwater heel traag (duurt decennia). Desondanks wordt dit concept kansrijker ofwel toepasbaar in meer gebieden dan voorheen. Het oplossingsconcept zorgt voor flexibiliteit op korte en lange termijn omdat het minder afhankelijk is van klimaatverandering of van een veranderend landgebruik vanwege de diepte van de bron.
Opschalen kan, ook door de spreiding van winlocaties, maar het vergt wel enige zorgvuldigheid om upconing te voorkomen en tijd om het te herstellen.
Veel dynamiek (tijd)
Voorspelbaar
Onvoorspelbaar
Het ritme
Geschikt want door spreiding van winlocaties kan concept tijdelijk opgeschaald worden, en bij afname vraag kan het grensvlak zich herstellen.
De willekeur
Minder geschikt want het betreft relatief dure assets in aanleg om vaak onbenut te laten. Bovendien is onzeker wat het effect is op het zoet-zout grensvlak.
De rust
Meer geschikt want door spreiding van winlocaties kan concept opgeschaald worden en is de verzilting van winputten beheersbaar.
De wending
Minder geschikt want het betreft relatief dure assets in aanleg om vaak onbenut te laten.
Weinig dynamiek (tijd)
Bronnenstad: zelfvoorzienende steden
Dit concept in de toekomst
Bronnenstad wint enorm aan relevantie gezien de verstedelijkingsopgave waar we voor staan én daarbij nog de klimaatverandering. Nieuwe steden en wijken kunnen zo ontworpen worden dat waterwinning integraal onderdeel uitmaakt van het ontwerp: het wateraanbod kan flexibel meegroeien met de watervraag. Door de ruime en groene opzet van de bronnenstad (t.b.v. wateropvang), kan het drinkwaterdoel daarbij ook bijdragen aan biodiversiteit, gezondheid, waterberging en het tegengaan van hittestress.
Aangezien dit concept vraagt om ruimtelijke inrichting en functiecombinaties is dit concept vooral geschikt voor de meer voorspelbare toekomstscenario’s.
Veel dynamiek (tijd)
Voorspelbaar
Onvoorspelbaar
Het ritme
Meer geschikt want betreft een integrale oplossing bij aanleg nieuwe wijken en houdt daarmee rekening met groeiende watervraag, en concept is modulair en kan daardoor omgaan met flexibele watervraag.
De willekeur
Minder geschikt want betreft een integrale oplossing bij aanleg nieuwe wijken en betreft relatief dure assets in aanleg om vaak onbenut te laten.
De rust
Meer geschikt want betreft een integrale en circulaire oplossing en is verbonden met groeiende watervraag.
De wending
Afhankelijk van oorzaak van de onvoorspelbaarheid is dit concept minder of meer geschikt.
Weinig dynamiek (tijd)
Schakelen tussen winningen: verticaal, in de tijd of in de ruimte
Dit concept in de toekomst
Door klimaatverandering zal dit concept meer relevant worden. Doordat er drogere zomers en nattere winters verwacht worden, zal het seizoenaal schakelen, maar ook het schakelen in ruimte en diepte, ervoor zorgen dat er toch voldoende water gewonnen kan worden, zonder dat dit grote impact heeft op de omgeving.
Dit concept, mits er breed op wordt ingezet in termen van investeringen in schakelen en infrastructuur, zal kunnen omgaan met de meer dynamische verschillen. Als er meerdere varianten zijn aangelegd, kunnen verschillende toekomstscenario’s worden opgevangen.
Veel dynamiek (tijd)
Voorspelbaar
Onvoorspelbaar
Het ritme
Meer geschikt want biedt een oplossing voor seizoen dynamiek in de watervraag. Bij calamiteiten bij een van de bronnen kunnen andere bronnen het overnemen. Voorspelbare trends kunnen opgevangen want er ligt al een slimme infrastructuur.
De willekeur
Meer geschikt want biedt een oplossing voor zowel seizoen dynamiek in de watervraag en calamiteiten (bronnen kunnen het van elkaar overnemen), en er ligt al een slimme infrastructuur om met dynamiek om te gaan.
De rust
Minder geschikt voor een grote toename want er zit een lokale maximum aan het totaal van de geschakelde bronnen.
De wending
Geschikt voor snelle afschaling want er ligt een slimme infrastructuur waarbij bronnen kunnen omgaan met tijdelijke afschaling, en dus ook met langdurige afschaling. Minder geschikt voor snelle opschaling omdat het een complex geheel is qua vergunningaanvraag en slimme infrastructuur.
Weinig dynamiek (tijd)
Wateraccu: infiltratie en opslag van oppervlaktewater en oevergrondwater
Dit concept in de toekomst
Door klimaatverandering zal dit concept meer relevant worden. Doordat er drogere zomers en nattere winters verwacht worden, zal het seizoenaal infiltreren en dan weer winnen van grondwater ervoor zorgen dat er altijd voldoende water gewonnen kan worden, zonder dat dit grote impact heeft op de omgeving.
Dit concept zal kunnen omgaan met alle benoemde toekomstscenario’s al moet er wel op ingezet worden en zijn investeringen nodig waaronder in de infrastructuur om het water beter vast te houden, of wel om het water op de plek te krijgen waar het de kans heeft te infiltreren.
Veel dynamiek (tijd)
Voorspelbaar
Onvoorspelbaar
Het ritme
Zeer geschikt want door traagheid van het systeem kunnen pieken en dalen in de vraag worden opgevangen zonder directe impact op de omgeving.
De willekeur
Zeer geschikt want door traagheid van het systeem kunnen pieken en dalen in de vraag worden opgevangen zonder directe impact op de omgeving. Grote willekeur in de vraag leidt tot grote overdimensionering.
De rust
Meer geschikt want kan overgedimensioneerd aangelegd worden waardoor rekening gehouden kan worden met een geleidelijk toename.
De wending
Meer geschikt want het betreft een oplossing dat ook rekening houdt met herstel van watersysteem en natuurherstel. Een wending in de onttrekking leidt tot een nieuw evenwicht. Door de traagheid van het systeem is er wel tijd om de omgeving hierop in te stellen, maar het is wel een complexe afweging.
Weinig dynamiek (tijd)
