Oplossingsconcepten

Schakelen tussen winningen: verticaal, in de tijd of in de ruimte

Individuele winningen zijn vaak inflexibel. Bij ondiepe winningen is de hoeveelheid water jaarrond niet stabiel. In de winter is er een overschot aan water, waar in de zomer het beschikbare water onder druk staat. Daarnaast kan bij ondiepe winningen een (plotselinge) verontreiniging de wincapaciteit doen kelderen. Het schakelen tussen winningen kan de oplossing bieden.

Hoe werkt het?

Het idee van het schakelen tussen winningen is om verschillende winlocaties gecombineerd in te zetten, zodat ze gezamenlijk meer water kunnen onttrekken en gezamenlijk zo weinig mogelijk negatieve effecten hebben op de omgeving. Een stabiele hoeveelheid drinkwater kan gegarandeerd worden door te schakelen tussen winningen die verschillen in waterbeschikbaarheid of impact op de omgeving. Op deze manier kunnen ook onverwachte gebeurtenissen opgevangen worden.

Drie mogelijke voorbeelden van schakelingen zijn:

Verticaal schakelen: tussen en diepe en een ondiepe winning
Schakelen in de tijd: tussen een zomer- en winterwinning.
Schakelen in de ruimte: tussen de ene en andere plek (horizontaal schakelen)

Verticaal schakelen maakt de winning minder kwetsbaar voor verontreiniging. De tweede optie, schakelen in de tijd, maakt de winningen minder kwetsbaar voor fluctuaties: bijvoorbeeld seizoensafhankelijke variatie van de watervraag. Ook kan de impact op de omgeving beperkt worden. Wel vereist dit de mogelijkheid om de benodigde aanvullende infrastructuur aan te leggen en is er mogelijk aanvullende zuivering nodig als water met verschillende kwaliteit wordt gewonnen. Door te schakelen tussen verschillende plekken (derde optie) kunnen verschillende type winningen met elkaar worden gecombineerd waardoor wateraanvoer wordt gegarandeerd, of kan overgeschakeld worden naar een andere winning wanneer er een negatief effect optreed bij een winning (verontreiniging of impact op omgeving).

Verticaal schakelen tussen diepe en ondiepe winning

Schakelen in tijd tussen een zomer-en winterwinning

Schakelen in de ruimte: tussen de ene en andere plek (horizontaal schakelen)

Wat zijn de randvoorwaarden?

Voldoende capaciteit en waterkwaliteit in de verschillende watervoerende pakketten
Goed grip op de vertragingen die ontstaan bij onttrekken
Combinatie van twee winningen met verschillende karakteristieken op overbrugbare afstand
Aanvullende infrastructuur mogelijk
Aanvullende zuivering bij afwisselende watersamenstelling mogelijk

Wat zijn de voor- en nadelen?

Voordelen

Meer flexibiliteit in drinkwateraanbod
Minder impact op de omgeving

Nadelen

Aanvullende infrastructuur nodig
Aanvullende zuivering bij afwisselende watersamenstelling

Bijdrage aan flexibiliteit

Hoewel dit concept technisch uitdagend is en vraagt om flinke investeringen, oa in de infrastructuur, draagt dit concept sterk bij aan flexibiliteit. Door te schakelen tussen winningen in diepte, tijd en ruimte, kan op allerlei soorten scenario’s gereageerd worden, zonder grote effecten op de omgeving te veroorzaken.

Wat betekent dit voor de omgeving?

Voldoende water door combineren van winningen

Schakelen tussen winningen kan een hoge bijdrage leveren aan het inrichten van een robuust watersysteem in Nederland. Het vergt echter een gigantische ingreep om een afvoergericht watersysteem te veranderen. Bevorderen van berging (ondergronds en in bekkens) zal sterk bijdragen om de kritieke zomerperiode te overbruggen. Er kan gewisseld worden naar bron (type, locatie, diepte) wanneer waterkwantiteit niet voldoet en om negatieve effecten op bijvoorbeeld natuur te verminderen. Per scenario (bijv. droogte) en per regio kan er geschakeld worden naar de optimale combinatie van winningen/bronnen. Dit kan ook door redundantie in vergunningen en infrastructuur in te bouwen om te kunnen schakelen in verband met variatie in drinkwatervraag in een jaar, maar ook over jaren heen. Er kan worden overgestapt op alternatieve bronnen als de beschikbaarheid van conventionele bronnen ontoereikend is, bijvoorbeeld in geval van droogte. Flexibiliteit neemt nog verder toe naarmate meer winningen met elkaar in verbinding staan.

Verscheidenheid bronnen is uitdaging voor continue kwaliteit

Door schakelen tussen verschillende winningen is een constante waterkwaliteit een grotere uitdaging. Randvoorwaarde is dat er een goede zuivering is. Door verschillende bronnen te verbinden aan één zuiveringsinstallatie is het mogelijk om via slimme sturing flexibel te schakelen tussen putten en strengen met wisselende kwaliteit. Vereiste daarbij is dat het grondwater uit de verschillende winvelden naar een centraal productiebedrijf wordt gebracht. Idealiter treedt er schaalvergroting op door de schakelcombinatie. Bij juiste menging van waterstromen kan dit leiden tot minder zuiveringsinspanning. Dit is maatwerk. Bijvoorbeeld minder diep ontharden levert duurzaamheidswinst op. Er kan gewisseld worden van bron (type, locatie, diepte) wanneer waterkwaliteit niet voldoet.

Kansen voor goede afstemming boven- en ondergrondse functies

Winningen kunnen beter aansluiten bij de dynamiek van het watersysteem en daarmee aan de leefomgeving. Bij mogelijke negatieve gevolgen van onttrekking op de omgeving, kan de onttrekking worden overgenomen door een andere winning. Het gaat om het wegnemen van tijdsgebonden effecten, met name in verband met variatie in netto neerslag. Winningen kunnen een bijdrage leveren aan het voorkomen van wateroverlast tijdens nattere seizoenen. Door schakelen zijn er wel meer winlocaties nodig en dit betekent meer gebieden die een beschermingsstatus krijgen.

Bij welke type winning toepasbaar?

Diepe en ondiepe winningen, in landelijk en stedelijk gebied.

Waar is dit concept kansrijk?

Dit concept is kansrijk in lage (veelal peilgestuurde) en hoger gelegen (vrij afwaterende) gebieden waar winning horizontaal tussen beide afgewisseld kan worden. Ook is dit concept kansrijk waar verticaal geschakeld kan worden tussen verschillende, door kleilagen gescheiden, watervoerende pakketten. Voorwaarde hierbij is wel dat de kleilaag voldoende dik en vlakdekkend is.