Grote wateren
De afsluiting van de Zuiderzee en de inpoldering heeft het gebied drastisch veranderd. Waar ooit een zoute binnenzee lag met een bloeiende visindustrie, ligt nu het grootste zoetwater-reservoir van Europa. De Afsluitdijk biedt veiligheid voor de inwoners van het gebied rondom het IJsselmeer. Het zoete water is nodig voor drinkwater en de landbouw. De Afsluitdijk is een belangrijke verbindingsader in Nederland. Nederland kan én wil dit niet meer veranderen.
De voormalige Zuiderzee bestaat nu uit het IJsselmeer, het Markermeer, de randmeren en de polders. De Houtribdijk tussen Enkhuizen en Lelystad scheidt het Markermeer van het IJsselmeer. Het Markermeer is een ondiep, geïsoleerd en kunstmatig meer met harde, onnatuurlijke stenige oevers waar het water als in een badkuip heen en weer klotst. Op de bodem ligt een dikke slibdeken die het leven van planten, vissen, schaal- en schelpdieren verstoort.
De hoofdzakelijk westenwind zorgt voor een behoorlijke golfslag. De golven wervelen in het ondiepe meer het bodemslib op, waardoor het water troebel wordt en zonlicht en zuurstof tegenhoudt. Die troebelheid heeft een negatief effect op het ecosysteem en daarmee op de aantallen vissen en vogels in het gebied.
Voor het IJsselmeer en het Markermeer-IJmeer zijn in 2009 Natura 2000 instandhoudingsdoelen vastgesteld. Daarom heeft Rijkswaterstaat onderzoek laten uitvoeren naar de oorzaken van de neergaande trends, naar de mogelijkheden om deze trends te keren en naar de kosten die daarmee zijn gemoeid. De ANT-IJsselmeergebied studie is uitgevoerd door Deltares, samen met andere kennisinstellingen (2009-2013).
De resultaten van ANT waren op hun beurt weer belangrijk voor de opzet van het praktijkgerichte onderzoeksprogramma NMIJ (Natuurlijk(er) Markermeer-IJmeer). NMIJ heeft met een aantal veldexperimenten onderzocht in hoeverre maatregelen de natuurwaarden kunnen versterken of behouden. Die maatregelen moesten verdere achteruitgang stoppen en bijdragen aan een Toekomst Bestendig Ecologisch Systeem (TBES). Royal HaskoningDHV heeft het NMIJ-onderzoek getrokken. Deltares deed het kennismanagement en de modellering. Zo rekenden wij bijvoorbeeld de consequenties van de voorgestelde maatregelen met het slibmodel door.
69.535 ha
is de totale oppervlakte van het Markermeer
20.000
Oeverzwaluwen
20.0000 bezoekers op de Marker Wadden in 2019
175 vogelsoorten
750 ha
Eilanden 2, 3, 4 en 5 samen
250 ha
eerste nieuwe eiland
Animatie Marker Wadden
Het Kennis- en Innovatieprogramma Marker Wadden (KIMA)
De Marker Wadden zijn een uniek natuurherstelproject. Niet eerder werd op grote schaal overtollig slib gebruikt om natuureilanden aan te leggen en het ecosysteem te herstellen. Dit unieke karakter biedt een uitgelezen kans om kennis te ontwikkelen. In het Kennis- en Innovatieprogramma Marker Wadden onderzoeken Rijkswaterstaat, Natuurmonumenten, Deltares en EcoShape hoe het ecosysteem van de Marker Wadden zich ontwikkelt. Dit programma heeft als doel kennis te genereren en te presenteren over bouwen met slib, zandige keringen, ecologie en governance.
De Marker Wadden: een uniek natuurherstel project
Al in de periode dat de ANT en NMIJ onderzoeken liepen, borrelden er ideeën om in het Markermeer natuureilanden aan te leggen. Een groot natuureiland levert een significante bijdrage aan het ecosysteem, het biedt meer habitat voor vogels, vis, waterplanten en mosselen. Om meer te leren over de aanleg van zo’n gebied is binnen NMIJ in 2014 als eerste het eiland Ierst aangelegd, een klein proefeiland van 10 hectare.
Op initiatief van Natuurmonumenten is het idee uitgegroeid tot een haalbaar en betaalbaar ontwerp. Op dit moment ligt er in het Markermeer op ongeveer 4 kilometer van de Houtribdijk een cluster van 5 eilanden: de Marker Wadden.
De Marker Wadden zijn een natuur- en recreatiegebied waar een nieuw ecosysteem zich ontwikkelt en waar mensen van de natuur kunnen genieten. Met de Marker Wadden hebben we een win-win situatie gecreëerd: slib van de bodem van het Markermeer krijgt een nieuwe toepassing in natuureilanden. Daardoor verbetert de waterkwaliteit, wordt het (eco)systeem productiever en ontstaan er nieuwe leefgebieden voor flora en fauna.
Marker Wadden als Living Lab
De Marker Wadden bieden een unieke locatie waarin onderzoekers praktijkproeven kunnen uitvoeren. Iedereen die hier onderzoek wil uitvoeren is welkom. Binnen het Living Lab stimuleren de partijen kennisuitwisseling in samenwerking, zodat synergie ontstaat tussen de verschillende onderzoeken en disciplines. Deltares heeft een actieve rol binnen KIMA, ze levert de kenniscoördinator en geeft input aan alle thema’s. Een deel van de strategische middelen wordt aan kennisontwikkeling besteed.
De toekomst van de Marker Wadden
De eerste metingen zijn verricht in 2018. De voedselketen bouwt zich op en het water wordt helderder. In het gebied zijn veel vogels aanwezig waaronder de niet eerder in Nederland geziene ijseend. Experimentele slibcompartimenten worden gevuld en de ontwikkelingen gemonitord. Hiermee worden de modellen voor bodemvorming, die zijn ontwikkeld op basis van laboratoriumopstellingen, met veldmetingen getest. Deze kennis is toepasbaar op andere plekken in binnen- en buitenland waar slib beschikbaar is voor de uitbreiding of aanleg van natuurgebieden. De Marker Wadden ontwikkelen zich tot een duurzaam en robuust eco-systeem voor vogels, vissen en vegetatie.
Verder lezen
Meer weten over de stand van zaken en het toekomstperspectief van het IJsselmeer en Markermeer?
