Hergebruik sediment

Nederland is een delta waarin veel sediment terecht komt. In estuaria wordt gebaggerd sediment uit vaargeulen vaak teruggestort in het water, waar door natuurlijke processen komt een groot deel van het sediment opnieuw in de vaargeul terecht en begint de cyclus opnieuw. Echter, het watersysteem is een belangrijk onderdeel van de delta. Men heeft het door een dijk gescheiden van het land. Verschillende programma’s en pilots kijken daarom naar de toegevoegde waarde van sediment dat aan land wordt gebracht in plaats van teruggestort. Schoon sediment is zo een waardevolle grondstof, bijvoorbeeld voor het ophogen van dijken en land. Verwijdering draagt ook bij aan het verminderen van sedimentatie in vaargeulen en gaat vertroebeling tegen. In de Eems-Dollard verbetert het tevens de ecologische waarde

Deltares combineert kennis over het watersysteem met kennis over de delta system en mogelijk hergebruik van sediment. In de pilot Kleirijperij gaat het vooral om hergebruik voor keringen en bij de Marker Wadden om de aanleg van een natuurgebied.

Voor nuttig hergebruik van sediment is in samenwerking met overheden, kennisinstellingen en universiteiten een aantal living labs opgericht, waaronder Building with Sediment en MUD (Multifunctional Use of Dredged sediment) om te laten zien dat slib een toegevoegde waarde heeft. In de living labs wordt onderzocht hoe de sediment balans en de vraag en aanbod van sediment verandert in een estuarium in natuurlijke omstandigheden, maar ook als gevolg van de klimaatverandering, verstedelijking en veranderende havenlogistiek. Ook wordt het nuttig hergebruik van sediment onderzocht. Nieuwe governance, financierings- en managementconcepten om deze integrale werkwijze voor elkaar te krijgen en het herstel van de ecosystemen door het invangen van slib worden onderzocht binnen het Building with Nature Programma. Daarnaast wordt ook onderzoek gedaan naar de ontwikkeling van slib tot bouwmateriaal en naar slib als grondstof voor landaanwinning of kwelderontwikkeling.

In het Noordoosten van het land lopen vijf pilots waaraan Deltares bijdraagt. De Kleirijperij, de Brede Groene Dijk, een dubbele Waddenzeedijk, de slibmotor bij Harlingen en Marconi kwelderontwikkeling in de buurt van Delfzijl. Als voorbeeld nemen we de Kleirijperij.

310.000 m³

slib gestort in de Kleirijperij

Proefvlakken

Proeflocaties

70.000 m³

gerijpte klei

Bekijk hoe de Kleirijperij werkt.

Samenwerkingen binnen de living labs

Living lab Building with sediment

Dit samenwerkingsprogramma bestaat uit het Deltaplatform, Rijkswaterstaat, TU Delft, Wereldnatuurfonds, Deltares, Wageningen Marine Research, Erasmus Universiteit Rotterdam, gemeenten Rotterdam en Dordrecht, EcoShape, havenbedrijf Rotterdam en ingenieursbureaus.

Living lab MUD

Het Living lab MUD verbindt vijf EcoShape pilots: de slibmotor bij Harlingen, de Marconi kwelderontwikkeling in de buurt van Delfzijl, de Kleirijperij, Building with nature Indonesië en de Marker Wadden KIMA. Binnen EcoShape werkt Deltares samen met Wetlands International, Wageningen University and Research, adviesbureaus als Adaelta, Witteveen+Bos, Arcadis, RoyalHAskoningDHV, HKV Lijn in Water, Sweco, aannemers als Boskalis, Van Oord en het architectenbureau One Architecture.architectenbureaus. Vanuit het netwerk denken de volgende overheden mee Rijkswaterstaat, gemeente Dordrecht, Port of Rotterdam, Provincie Zuid-Holland, Unie van Waterschappen, Gemeente Harlingen, Europese Unie, US Army Corps of Engineers, verschillende universiteiten als TUDelft, Universiteit Twente, Oxford University (Nature Based solutions Initiative), het kennisinstituut NIOZ, It Fryske Gea en Natuurlijke Klimaatbuffers.

Van afval tot grondstof

Klei is een belangrijke grondstof en wordt veel gebruikt. Het kost honderden tot duizenden jaren om een metershoge natuurlijke kleilaag te vormen. In de Kleirijperij wordt het rijpingsproces van slib tot klei versneld. Slib uit het Eems/Dollard gebied droogt in verschillende proefvakken op en vormt klei. Door mensen gemaakte klei inzetten bij dijkversterking en bouwprojecten is nieuw. Deltares onderzoekt de samenstelling van de nieuwe klei en doet onderzoek naar het ideale rijpingsproces.

De samenstelling van de klei is belangrijk. Alleen klei die voldoende vormvast en erosiebestendig is, mag worden toegepast. De vraag naar kwalitatief hoogwaardige klei is hoog en wordt de komende jaren alleen maar groter. Vooral het Hoogwaterbeschermingsprogramma vraagt om snelle aanvoer van grote hoeveelheden toepasbare klei.

De Kleirijperij is een grote pilot. Rijkswaterstaat werkt hierin samen met de provincie Groningen, Groningen Seaports, waterschap Hunze en Aa’s, Stichting Het Groninger Landschap en EcoShape. Vanuit EcoShape zijn Arcadis, Boskalis, Deltares, HKV, RHDHV, Van Oord, Wageningen Marine Research en Witteveen+Bos betrokken. De productiedoelstelling is om in 2022 70.000 m³ klei te hebben. Daarna start het demonstratieproject ‘Brede Groene Dijk’, waarbij van ongeveer een kilometer dijk het talud wordt verflauwd en wordt onderzocht welke impact deze verflauwing heeft op de golfenergie aan de buitenkant van de waterkering.

De rol van Deltares in de Kleirijperij

Deltares heeft tijdens laboratoriumproeven prognoses gedaan en risico’s gedefinieerd over de ontwikkeling van slib als zacht startmateriaal tot daadwerkelijke bouwklei. We coördineren het onderzoek, zorgen voor consistentie in de onderzoeksresultaten en vertalen deze naar de praktijk. Samen met de EcoShape partners geven we advies over opschaling naar grootschalige toepassingen. Het proces van metingen en modelleren is interactief, er worden continu hypotheses getoetst.

Duurzaam, lokaal en circulair

Sediment hergebruiken past binnen de circulaire economie. Bij het in de toekomst ontwerpen van dijken wordt dan niet zozeer gekeken naar wat er moet worden ingekocht, maar juist naar wat er lokaal beschikbaar kan worden gemaakt. Dit scheelt inkoop- en transportkosten en heeft significant minder impact op het milieu. Hergebruik van slib past daarom bij het duurzame ontwikkelingsdoel van een circulair Nederland 2030.