De Schelde

De Zeeschelde, de Westerschelde en het mondingsgebied vormen samen het Schelde-estuarium. Een watersysteem waarin economie, veiligheid en natuur om voorrang strijden en elkaar continu beïnvloeden. Deltares ondersteunt, gefinancierd en aangestuurd door Rijkswaterstaat, het gezamenlijke (Nederland en Vlaanderen) beleid en het beheer van het estuarium, vanaf het moment dat de Vlaams-Nederlandse Schelde Commissie (VNSC) is ingesteld. De belangrijkste vragen gaan over het onderhoud van vaargeulen, de bestemming van de baggerspecie en het herstel van de natuur. Hoe doen we dat zodat het systeem goed blijft functioneren?

Er gebeurt nogal wat in het Schelde-estuarium. Jaarlijks worden er miljoenen kubieke meters zand en slib verplaatst om de havens van Antwerpen, Gent, Terneuzen en Vlissingen toegankelijk te houden. Onderzoek toont aan dat de bodemveranderingen die dit veroorzaakt de getijdenverschillen doen toenemen. Andere menselijke ingrepen als inpoldering, zandwinning en het aanleggen van dijken, dammen en kanalen dragen ook bij. Daarbovenop hebben we nu te maken met een zeespiegel die steeds sneller stijgt. Meer ruimte voor het water, bijvoorbeeld door poldergebieden terug te geven aan de natuur en gebaggerd materiaal in te zetten voor natuurherstel, mitigeert die ontwikkelingen, maar is maatschappelijk omstreden.

Deltares ondersteunt dit debat met feiten en kennis over de gevolgen van menselijke ingrepen en klimaatverandering, zowel op de korte als lange termijn. De basis daarvoor ligt in data, uit de meetsystemen van Rijkswaterstaat (golfmeters, troebelheidsmeters, waterstandspunten en meetschepen), maar ook uit meer historische bronnen. Bij de analyse worden computermodellen gebruikt en samengewerkt met Vlaamse wetenschappers. Conclusies over oorzaken en gevolgen in het systeem worden als gevolg daarvan in beide landen onderschreven.

13 miljoen m³
zand en slib

wordt jaarlijks uit de Schelde naar boven gehaald

over het langetermijn-

perspectief Natuur

stakeholders denken mee over het lange-termijnperspectief Toegankelijkheid

“Het estuarium moet meegroeien met het stijgende water. Dat gaat het best als we de krachten van de natuur gebruiken. Gebieden onder invloed van het getij groeien vanzelf mee door de invang van zand en slib. Met slim storten van baggerspecie kan ook veel worden bereikt.”

Marcel Taal, projectmanager Schelde-estuarium bij Deltares

Geleerd

Samen met alle belanghebbenden (stakeholders) rond het Schelde-estuarium is een integrale systeemanalyse opgesteld. Die laat zien dat de natuur op dit moment niet robuust en veerkrachtig genoeg is om de gevolgen van klimaatverandering en menselijk gebruik op te vangen.

Deltares ondersteunt met kennis het vervolg: komen tot een actieplan om de natuur te versterken. Een voorbeeld is het stoppen van netto zandwinning enkele jaren terug, bedoeld om de getijverschillen niet verder te laten toenemen. Recente data bevestigen dat die ontwikkeling is gestopt. Met het slim storten van baggerspecie trachten we nu volgende stappen te zetten hierin.

Duidelijk is ook dat er ingrepen nodig zijn om de veiligheid op de lange termijn te kunnen blijven garanderen. Deltares helpt de opties verkennen. Die kunnen het toekomstig sedimentbeheer betreffen (zodat meegroeien met de zeespiegelstijging beter lukt), maar ook de inrichting van specifieke gebieden, aan beide kanten van de dijken.

Blik in de toekomst

Deltares richt zich de komende jaren op de volgende activiteiten:

Inzichtelijk maken wat de mogelijke gevolgen zijn van de zeespiegelstijging op het estuarium en welke acties kansrijk zijn voor adaptief deltabeheer. Ingrepen die hoogwaterstanden, getijdenverschillen en morfologie veranderen hebben bijzondere aandacht.
Strategie (door)ontwikkelen voor het storten van zand en slib, zodat de natuurlijke processen zo weinig mogelijk beïnvloed worden en er een bijdrage is aan de ecologische waarden van het estuarium.
Verband onderzoeken tussen het beheer van slib, vertroebeling en de basis van de voedselketen.